هشت روایت از تهران در سده پانزدهم
نویسنده: زینب یارمحمدی
نشر صاد
روایت اول. «نگاهی از درون به شهرک شهید محلاتی»
شهرک شهید محلاتی در شمال شرق تهران و یکی از محله‌های منطقه یک می‌باشد. به خاطر قرار داشتن در دامنه کوه دارای آب و هوای نسبتاً خوبی است.
این شهرک یکی از شهرک‌های دولت ساخته است که در اوایل دهه ۷۰ شمسی برای سران لشکری و کشوری مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
بعد از گذشت چند دهه از انقلاب اسلامی؛ بروز و ظهور جدی شکاف نسلی و فاصله عقیدتی بین مسئولین و فرزندانشان، به‌عنوان مسئله‌ای قابل توجه مطرح است. یکی از جاهایی که این تفاوت‌ها و شکاف‌ها در سبک زندگی و نگاه والدین و فرزندان نمود آشکاری دارد، همین شهرک محلاتی است، برای دیدن و شنیدن آنچه که رخ داده و پی بردن به علل و دلایل اجتماعی مسئله باید با خود مردم و اهالی شهرک به گفتگو می‌نشستم و از نزدیک شاهد ماجرا می‌بودم، پس چاره‌ای نبود جز همراه شدن با مردم و به‌ویژه جوانان همین شهرک!
***
عرض خیابان را رد کردم و پله‌ها را دوتا یکی رفتم بالا ... نه اصلاً عجله ندارم فقط وقتی «پله» می‌بینم، نمی‌دانم چه فعل و انفعالی در مغزم رخ می‌دهد که به من فرمان می‌دهد: «پله‌ها رو دوتایکی برو»
سر بلند می‌کنم، گنبد آبی مزار شهدا قاب چشمانم را پر می‌کند، پیاده‌رو تقریباً خلوت است و آدم‌ها در گوشه‌وکنار، روی نیمکت و سکوها نشسته‌اند، قدم‌هایم را کوتاه و کُند برمی‌دارم تا هم نفسم بیاید سرجایش و هم بهتر تماشا کنم ...
تماشای طبیعت به‌ویژه کوه و جنگل یعنی سنگ و درخت؛ همیشه برایم جذاب بوده!
یکی از آن‌ها برایم نماد استواری است و دیگری نماد رشد، هردو بزرگ و قدبرافراشته و البته سربلند!
یکی از خوبی‌های شهرک محلاتی همین درختانش هستند، همین درخت‌ها با ریشه‌های چندین و چند ساله! هرجایش که بروی چهارتا درخت پیدا می‌کنی که بخواهی زیر سایه‌اش بنشینی، حتماً در گذشته بیشتر بوده‌اند و امروز آن‌هایی باقی مانده‌اند که در مسیر رشد و توسعهٔ شهری نبوده‌اند، جاده‌ای را سد نکرده‌اند و وسط خانه‌های سازمانی و شخصی، بساط پهن نکرده‌اند!
کنار یکی از همین درخت‌ها و در جوار جوی باریکی که از پای درخت‌ها می‌گذرد، روی جدول جوی آبی نشستم و حالا نوبت آدم‌هاست ... چشم می‌گردانم، آدم‌هایش شبیه همند!
دختر و پسر جوانی با فاصله از هم، روی یک نیمکت نشسته‌اند، دخترخانم یک دسته گل در دست دارد که احتمالاً از آقا پسر هدیه گرفته، شاید دارند از باهم بودنشان در آینده حرف می‌زنند. دو تا پسر نوجوان آن طرف‌تر مشغول درس هستند.
خانمی حدوداً ۵۰ ساله آرام و نفس‌زنان نزدیک می‌شود، چیزی توی دستش هست که سنگین به نظر می‌آید و همین باعث می‌شود تماشا را بگذارم برای وقتی دیگر؛
_ حاج خانم کمک می‌خواید؟
و با او همراه می‌شوم ... آمده زیارت شهدا، نذر دارد.
بعضی وقت‌ها آن‌قدر به ما آدم‌ها سخت می‌گذرد و آن‌قدر قلبمان در فشار است که تا دستی به‌سمت ما دراز می‌شود اول قلب مچاله شده‌مان را می‌گذاریم کف دست طرف!
این خانم، هم غمگین بود و هم دلخور ... از همسرش، از پسرش، از قضاوت آدم‌ها.
گیر کرده بود بین محبت مادری و همه آن چیزهایی که فکر می‌کرد درست است و الان پسرش همه را پس زده بود؛
نشستیم کنار قبر شهدای گمنام، صدای آرامی آن طرف از بین آقایان، زیارت آل یس را زمزمه می‌کرد: «...و نُصرتی مُعدّهٌ لَکُم» واقعاً آماده یاری امامم بودم؟
راستش وقتی از پسرش حرف زد، احساس کردم می‌شناسمش، انگار همین چند روز پیش دیدمش؛ یا او را یا یکی از صدها پسر و دختر شبیه او را!
کمی پایین‌تر از اینجا در ایستگاه سرشهرک، نزدیک پاساژها و مراکز خرید، دیدمش.
هوا سرد بود و آدم‌ها که اتفاقاً خیلی شبیه هم نبودند مدام در حال رفت و آمد بودند، کنار در ورودی پاساژ، سه جوان گرم گفتگو درباره قیمت ارز و پیش‌بینی وضع بازار بودند و یکی‌یکی وزیر و وکیل را مورد لطف قرار می‌دادند.
پسری شاید ۱۷ ساله با یک کوله و لباس ورزشی روی نیمکت هلالی شکل توی مسیر نشسته بود، من که منتظر کسی بودم برای اینکه کمتر توی دست و پا باشم، رفتم کنارش نشستم.
خودش را جمع‌وجور کرد، لبخند زدم و سلام کردم.
وقتی متوجه شدم از بچه‌های شهرک است اول از او سراغ آدرسی را در همان حوالی گرفتم و بعد پرسیدم که «ورزشکاری؟»
با خجالت ولی مغرور گفت: «آره فوتبالیستم!»
برای شرح علاقه‌اش، کلی از فوتبال حرف زد، من هم هرچی دربارهٔ فوتبال بلد بودم به قول قدیمی‌ها ریختم رو داریه! که بیشتر بتوانم با او حرف بزنم، گرچه اطلاعاتم به روز نبود اما موفق شدم!
وقتی از فوتبال حرف می‌زد، چشمانش برق می‌زد. از آرزوهایش گفت ... آرزوهایش منهای ایران بودند، تحققشان را در جایی خارج از این مرز تعریف کرده بود، می‌خواست از ایران برود، جمهوری اسلامی را دوست نداشت درحالی‌که پدرش از مسئولین همین جمهوری اسلامی بود و مادرش استاد دانشگاه ...!
کشور هدف مهاجرتش کجا بود؟
برزیل!
حتی اسمی از تیم‌های انگلیسی یا اسپانیایی و ... هم نیاورد، به‌جایش اسم یک تیم از لیگ برزیل را گفت.
اشتباه نکنید! به‌خاطر روحیه استکبار ستیزی‌اش نبود که مثلاً نمی‌خواست به انگلیس برود؛ دوست داشت برود برزیل چون تیمی که از آن اسم برد، ستاره‌ساز است و بازیکن‌هایش را برای بهترین تیم‌های دنیا تربیت می‌کند!
اصلاً توپ زدن در تیم‌های مطرح کشور جز اهدافش نبودند؛ حتی اهداف اولیه و موقت!
وقتی از ایران حرف می‌زد؛ برق چشماش کم سو می‌شد.
سیستم فوتبال ایران را مثل اقتصادش مریض و فاسد می‌دانست و معتقد بود: «آدم تو ایران به هیچ جا نمی‌رسه!»
گفتم: «چی عوض بشه ایران می‌مونی؟»
- ایران بهشت هم بشه تو ایران نمی‌مونم!
- یعنی این‌قدر از ایران بدت میاد؟
- آخه موندن اینجا هیچ فایده‌ای نداره، نه برای من و نه برای ایران! وضعش خیلی خراب‌تر از این حرفاست!
می‌گفت همین الان از همان تیم برزیلی دعوت‌نامه دارد.
_ چرا همین الان نمی‌ری؟
_ هنوز نمی‌شه برم، چون به اون سطحی که باید برسم، نرسیدم.
_ یعنی اینجا ساخته بشی بری اونجا بازی کنی؟
(طلبکارانه) «من هرچقدر برم بالا پرچم ایران رو بالا بردم دیگه!»
ایران را دوست داشت اما به روش خودش؛ می‌خواست برود و به قله برسد اما به‌عنوان یک ایرانی!
می‌گفت: «هرجا برم اسم ایران رو هم با خودم می‌برم مثل سردار سلیمانی که همه می‌دونند یه ژنرال «ایرانی» بود.»
گفتم: «عه، نقطه اشتراک پیدا کردی با جمهوری اسلامی!»
خندید و گفت: «کاش همه مسئولین ما مثل سردار بودند، یه آدم حسابی تو این مملکت بود که اونم ازمون گرفتند ...»
واقعاً یک آدم حسابی توی این مملکت بود؟!؟ این سؤال همین‌طور توی سرم تاب می‌خورد و دنبال جوابش بودم که نوشتهٔ روی سنگ قبر من را از سرشهرک بلند کرد و نشاند توی مقبره الشهدا ... «شهید گمنام»
مادر خسته و نگران هم، بعد از اینکه نذرش را ادا کرد، دوباره به سراغ شهدا آمد و بعد از زیارت با لبخندی از من خداحافظی کرد و رفت.
کمی بعد با آدم حسابی‌های گمنام خداحافظی کردم و زدم بیرون اما راستش فکرم هنوز درگیر حرف‌های آن خانم و جوان‌هایی بود که به خیال ما بزرگ‌ترها شمشیر به دست گرفته‌اند و مقابل ما ایستاده‌اند!
می‌فهمیدم چه می‌گوید، چند سالی هست که این فاصله گرفتن بچه‌ها از والدینشان کاملاً مشهود است، به‌ویژه در شهرک شهید محلاتی قرار نبود این جور بشود ولی راستش فکر می‌کنم بچه‌ها خسته شده‌اند از نگه داشتن نقابی که پدر و مادرها داده‌اند دستشان!
هشدارها و تحکم‌های سازمانی و نهادی هم فایده‌ای ندارد انگار!
همین چند وقت قبل برای خرید وارد یکی از مغازه‌های پاساژ مروارید در شهرک محلاتی شدم، فروشنده دختری بود که می‌گفت ۱۸ سالش است و ۱۷ سال است که در محلاتی زندگی می‌کند و می‌خواهد وارد دانشگاه شود ولی چون پول چیز خوبی است، فعلاً مشغول کار است!
اسمش زهره بود. تعجب کردم! معمولاً ساکنین اینجا نمی‌گذارند بچه‌هایشان مثلاً فروشنده بشوند.
با اینکه باحجاب نبود اما معلوم بود تمام تلاشش را کرده است تا هنجارهایی را رعایت کند.
کمی که باهم حرف زدیم گفت: «وارد مغازه که شدی فکر کردم میخواهی امر به معروف و کنی.»
تلخ بود ولی لبخند زدم، قرار نبود بچه‌هایمان با دیدن چادر چنین گزاره‌ای در ذهنشان تعریف شود!!!
حرف‌هایش بوی شکایت و گله داشت و همین کمی تندش کرده
بود. دوست داشتم بدانم شکایت اصلی‌اش از چه کسی یا چه چیزی است؟
آیا مثل آن آقا پسر کلاً از ایران و مسئولینش شاکی است یا نه مثل همه خانم‌ها به‌خاطر جزئی‌نگری‌اش مشکلش را دقیق‌تر و البته حسی‌تر عنوان می‌کند؟
از «گیر دادن» مادرش و آدم‌های شبیه مادرش شاکی بود، داشت داد می‌زد از رفتار غلط محجبه‌ها ...
تندی حرف‌هایش که کم شد به او گفتم: «به نظرت قانون ایراد داره یا ما آدم‌ها؟
چه آدم‌هایی که قانون رو رعایت نمی‌کنند و چه آدم‌هایی که قانون رو بد اجرا می‌کنند؟»
_ فکر نمی‌کنم تو قانون گفته باشه رژ قرمز نزنید ولی من هر روز صبح سر همین رژ با مامانم جنگ اعصاب دارم.
خندیدم ولی اون بغض کرد.
_ چی شد؟
_ پوشش من ایراد داره؟
چشمکی زدم و گفتم: «یه کم»
_ مامانم امروز صبح به‌خاطر رژم بهم گفت من ازت راضی نیستم، خدا ازت راضی نباشه ...
و لب ورچید.
فهمیدم همه آن تندی‌ها به‌خاطر همین جملهٔ مادرش بود، ساعت حدوداً ۵ بعد از ظهر بود و من به این فکر کردم که از صبح تا حالا این دختر چه عذابی کشیده و این حس تلخ را چندین ساعت با خودش این طرف و آن طرف برده، فقط به‌خاطر همین حرف مادرش ...
دوست داشتم درستش کنم، کلمه پیدا نکردم پس فقط بغلش کردم.
آرام که شد، گفت: «کاش مامانم مثل شما باهام حرف می‌زد، فقط امر و نهی می‌کنه، کاری کرده که من با خانم فلانی تو پاساژ راحت‌ترم تا اون ...»
_ همهٔ آدم‌ها توانایی‌های یکسانی ندارند که! تو سعی کن باهاش حرف بزنی و ...
داشتم به این فکر می‌کردم که شاید ما بزرگ‌ترها مثل مامان زهره بلد نیستیم خوب حرف بزنیم و حتی حرف‌های خوب را بد می‌گوییم که این‌قدر بچه‌هایمان از ما دور شده‌اند!
که چشمم خورد به یک درخت!
درخت‌هایی که از دل سنگ، سر برآورده بودند را دیده بودم اما سنگ توی دل درخت!؟
پرسیدم، گفتند: وقتی به‌خاطر پوسیدگی، شکاف بزرگی در تنه درخت ایجاد می‌شود با چیزهایی مثل سنگ و سیمان پرش می‌کنند تا درخت از پا نیفتد و همچنان رشد کند!
نگاه کردم به شاخه‌های جوان درخت، با وجود این زخم عمیق روی تنش و مرهم نامتجانس _ که شاید تنها راه موجود است_ ایستاده بود، بلند و قدبرافراشته! و شاخه‌هایش همچنان جوان و پویا رو به آسمان حرکت می‌کردند ...
آرام شدم! خدا پیغامش را به من رسانده بود.
حالا مطمئنم اگر این شهرک را ...، نه بزرگ‌تر از شهرک، همین تهران، حتی بزرگ‌تر از تهران ... اگه ایران را هم مثل همین درخت ببینیم که مشکلاتی _ با هر دلیل و عنوانی_ بخش‌هایی از آن را از درون خالی کرده‌اند و حالا به‌خاطر پر کردن این شکاف از مرهمی استفاده شده که سنگین است، که از جنس ما نیست، که چهره ما را زشت یا تلخ کرده؛ نباید باعث شود سرمان پایین باشد و به زخم خیره شویم و غصه بخوریم فقط کافی است سرمان را بالا بگیریم و بالاتر را، آینده را، اوج را ببینیم!
فقط یادمان نرود آن شاخه‌های جوان و رو به رشد بدون این تنه زخمی، زنده نمی‌مانند و این تنهٔ بزرگ و اصلی بدون آن شاخه‌های جوان، دور انداختنی می‌شود.
راستی اسم آن پسر فوتبالیست، سعید بود؛ اسمش را پرسیدم تا سال‌ها بعد اگر سعید در تیم‌های برتر دنیا توپ می‌زد برایش به اندازه مادرش ذوق کنم ... بیایید برای سعیدها و زهره‌های ایران عزیز دعا کنیم.
تنظیمات
اندازه فونت
16
فاصله بین خطوط
36
ایران سنس
وزیر
نازنین