یادداشتی بر کتاب«خفته در خون» به قلم جمعی از نویسندگان
غبارروبی از حکایت یارمحمدخان کرمانشاهی
علی‌الله سلیمی
تاریخ و داستان از جهات گوناگون قرابت نزدیکی با همدیگر دارند و در مواردی هر کدام زمینه و محتوای دیگری را تأمین می‌کنند و پوشش می‌دهند. شاید از این رهگذر است که اغلب داستان‌های ماندگار تاریخی در وهله اول وامدار مستندات تاریخ و در مرحله بعدی حاصل قلم نویسندگان مستعد و خوش‌ذوق هستند که با نگاه و برداشتی از تاریخ، داستانی مستقل اما برگرفته از تاریخ خلق می‌کنند تا در عین برخورداری از لذت خوانش یک اثر ادبی، اطلاعات تاریخی قابل توجهی هم به مخاطب ارائه کند.
کتاب «خفته در خون» به قلم جمعی از نویسندگان و به دبیری حمید بابایی، نمونه‌ای از این دست آثار است که با ترکیب مستندات تاریخی و احساس و تخیل نویسندگان، اثر ادبی قابل توجهی با زمینه‌های تاریخی به وجود آورده است. این کتاب، مجموعه‌ای از روایت‌های داستانی و به منزله پازل‌های پراکنده‌ای از ماجراهای زندگی «یارمحمدخان کرمانشاهی» از مبارزان دوران مشروطه است که جمعی از نویسندگان توانای کرمانشاهی در تهیه و انتشار آن نقش‌آفرینی کرده‌اند. روایت‌های«خفته در خون» غبارروبی از چهره یک مبارز گمنام و برخاسته از خطه کرمانشاه است که در دوران پرالتهاب مشروطه به یاری رهبران مشروطه در تبریز می‌شتابد و خشم حاکمان وقت را برمی انگیزد. سردار یارمحمدخان بالاوند معروف به یارمحمدخان کرمانشاهی فرزند میرزا محمدخان از خان‌های طوایف لک در سال ۱۲۵۸ هجری شمسی در کرمانشاه متولد شد. او از فعالان مشروطه بود که در سال‌های ۱۲۸۷ تا ۱۲۸۹ خورشیدی در یک رشته نبردهای سخت و از جمله در محاصره تبریز به یاری ستارخان و باقرخان شتافت و بعداً توسط عبدالحسین میرزا فرمانفرما حاکم کرمانشاه و عامل حکومت قاجار در ۱۳ مهر ۱۲۹۱ و در بازار مسقف کلوچه‌پزخانه کرمانشاه به قتل رسید.
نویسندگان کتاب«خفته در خون» کوشیده‌اند هر یک به سهم خود در بازخوانی تاریخ به سبک داستان با محوریت زندگی و مبارزات یارمحمدخان کرمانشاهی نقش‌آفرینی کنند و با برجسته‌سازی مقاطع مهم و سرنوشت‌ساز زندگی این مبارز دوران مشروطه، ناگفته‌های تاریخی را در قالب داستان بیان کنند. خط کلّی داستان‌های کتاب بر اساس سیر زندگی یارمحمدخان کرمانشاهی نگارش و تدوین شده است. روایت‌های کتاب«خفته در خون» یارمحمدخان کرمانشاهی را مردی مبارز با اندیشه آزادیخواهی معرفی می‌کند که فعالیت‌های مبارزاتی او زمانی قابل توجه شد که وارد کمیته غیرت کرمانشاه شد و در کنار عده‌ای از آزادیخواهان کرمانشاه مانند حاج آقا محمد مهدی، میرزاعلی خان سرتیپ خانه خراب، ابوالفتح میرزا دولتشاهی، آقا محمدخان احمدی و … به فعالیت پرداخت. هنگامی که مشروطه خواهان در برخورد با مستبدان در کنسولگری انگلستان در کرمانشاه (محل فعلی شهرداری) متحصن شدند، او به همراه برادرخوانده و دوست خود هر دو به نام‌های حسین‌خان، عازم تهران شد. در قم از به توپ بستن مجلس و اشغال تهران بدست قزاق‌های لیاخوف آگاه شد و از آنجا به تبریز رفت و به آزادیخواهان از جمله ستارخان و باقرخان پیوست.
مدیریت و تقسیم کار در داستان‌های این کتاب به گونه‌ای است که هر یک نویسندگان از زاویه نگاه یکی از افراد موثر در ماجراهای زندگی یارمحمدخان کرمانشاهی روایت‌گری کرده‌اند. روایت اول کتاب با عنوان«رویاهای بربادرفته» به قلم آرش محمودی از زاویه نگاه شخصیت «ضارب» است. دومین روایت کتاب را امیر سنجابی با عنوان«عید پاک» و از زاویه نگاه شخصیت «عکاس‌باشی» نوشته است. روایت سوم کتاب هم از منظر و نگاه شخصیت«زینت»(همسر سردار) روایت می‌شود که نویسنده اثر، نازنین رحمان‌آبادی عنوان«سینه گل زرد» را به این اثر انتخاب کرده است. در ادامه، روایت چهارم کتاب با عنوان «پنداشتم که مرده‌ام» از زاویه نگاه شخصیت «مُخبر» و به قلم معین شُرفایی نوشته شده است. برای روایت پنجم کتاب، راوی داستان «فرمانفرما» یا همان عبدالحسین میرزا فرمانفرما حاکم وقت کرمانشاه است که این اثر به قلم بهرام غلامی و با عنوان«باد در بیرق شاهی» تالیف شده است. پریسا جلیلیان نویسنده روایت ششم کتاب هم داستان خود را از منظر شخصیت«حیرا» با عنوان«میرپنج» نوشته است.
نویسنده دیگر کتاب، نسرین میرزایی از منظر شخصیتی بنام «شیرین»(خواهر سردار) روایت هفتم مجموعه با عنوان«سرپَتی» را خلق کرده است. به همین شکل، می‌رسیم به روایت هشتم کتاب با عنوان«خون بس» که نویسنده این اثر، مُنا کرمی از زوایه نگاه شخصیت «خورشید خاتون» نوشته است. افشین محمدی هم روایت نهم کتاب را با از زاویه نگاه شخصیت«رفیق سردار» نوشته و عنوان«دربند» را به این اثر انتخاب کرده است. شخصیت«خادم سالارالدوله» هم راوی داستان«شاهزاده» به قلم محسن یاوری است و سرانجام روایت یازدهم کتاب با عنوان «سَلَنَدر» از زاویه نگاه شخصیت «گوهربانو» به قلم صبا شیخی بیان شده است. مجموع داستان‌های کتاب حاضر از نثر پاکیزه و پخته برخوردار است و در هر یک از داستان‌ها، نویسندگان کوشیده‌اند با توجه به ویژگی‌های شخصیتی راویان هر یک از داستان که اتفاقا در هر یازده داستان کتاب متغیر هستند، لحن و بیان متناسب با این شخصیت‌های راوی را خلق و به کار گیرند.
کتاب مجموعه داستان«خفته در خون» به قلم جمعی از نویسندگان و به دبیری حمید بابایی با مدیریت هنری و طراحی جلد حسین کریم‌زاده از سوی انتشارات خودنویس در مجموعه نشر صاد منتشر شده است.
